Sint-Odulphus
HEILIGE ODULPHUS IN BORGLOON
Sinds begin jaren 1000 is Sint-Odulphus als patroonheilige verbonden aan deze kerk en zijn kapittel. Getuige hiervan meerdere bewaarde zegels van het Loonse kapittel. Toch is Odulphus geen heilige van deze streek, eerder van Brabant of Utrecht of Stavoren. Hoe komt hij terecht in Borgloon?
Het was het grafelijk Huis van Loon dat de verering voor Odulphus meebracht vanuit Utrecht toen het zich in Borgloon vestigde. De Loonse graven waren namelijk verwant aan het Karolingische geslacht Balderik uit Utrecht. Wellicht werden drie broers – Balderik (prinsbisschop van Luik + 1018), Giselbert (+1031) en Arnulf/Arnold (+ 1040) – als eersten ‘van Loon’ genoemd. Een oom van deze broers was eerder ook reeds prinsbisschop van Luik (955-959). Deze Balderik I van Luik was op zijn beurt een neef van de eerste prinsbisschop van Utrecht. En het is deze Balderik de Grote (897-975) die – na de invallen van de Noormannen – Utrecht religieus heropbouwde als een religieus centrum (met de Sint- Martinusdom en de Sint-Salvatorkerk). Hij liet het stoffelijk overschot van de heilige Odulphus opbaren in de Salvatorkerk. De verering voor Sint- Odulphus nam dan een hoge vlucht en de Salvatorkerk werd een voornaam heiligdom, met een kapittel dat glans gaf aan de Odulphuscultus.
De verering van de Balderiks voor Sint-Odulphus werd door het grafelijk Huis van Loon voortgezet. De romaanse kerk van 1131 werd toegewijd aan Sint-Odulphus (samen met HH. Petrus en Paulus, S. Salvator, H. Kruis en H. Maria). Na branden aan de kerk werden op vraag van het Sint- Odulphuskapittel telkens nieuwe relieken uit Utrecht overgebracht (1180, 1274, opnieuw 1421) naar Borgloon.
Op 12 juni werd én wordt de feestdag van H. Odulphus gevierd. In Borgloon ging die zondag tot de jaren ‘60 een aparte Sint-Odulphusprocessie uit. Deze traditie bestaat vandaag nog in Noord-Brabant (Best, Oirschot, Tilburg) en in Zuid-West-Friesland (Bakhuizen, Hemelum, Stavoren). Het Russisch- orthodox klooster van Hemelum hernieuwt vandaag bewust de verering voor de H. Odulphus als grondlegger van het ooit zo belangrijke kloosterleven in Friesland. In Utrecht is echter na de Reformatie van de eertijds voorname Odulphuscultus in Utrecht niets meer overgebleven. In 1587 werd de Salvatorkerk gesloopt. Bij toeval werd in 1878 een beeld (uit 1470-80) van de H. Odulphus opgegraven, afkomstig uit de voormalige Salvatorkerk (zie studie Jan W. Klinckaert).
Verdere studie en documentatie over de H. Odulphus is te vinden in het werk van de heer J. Rietveld, voormalig leraar classicus Odulphuslyceum Tilburg. Wij zijn hem erkenning en dank verschuldigd. Digitaal beschikbaar : www.cubra.nl/auteurs/J-Rietveld/A/index.htm
ODULPHUS’ LEVEN
Odulphus leefde in het begin van de 9de eeuw (Karel de Grote / Lodewijk de Vrome). Hij is geboren in Oirschot (N-Brabant) uit bescheiden Frankische adel.
Na zijn priesterwijding vervult hij een tijd pastoraal werk in zijn geboortestreek, maar volgt nadien zijn hart en sluit aan bij een priestergemeenschap in Utrecht. Zijn toeleg op gebed, vasten, Bijbellezen en armenzorg ervaren zijn broeders ‘als een lantaarn van goddelijk licht’. Hij wordt ‘vader’ genoemd.
ODULPHUS MEDITATIEF
Odulphus wordt traditioneel afgebeeld als kanunnik in toga, met stola en koorhemd of kazuifel en met getijdenboek.
Hij was inderdaad betrokken bij vroege priestergemeenschappen waaruit later kapittels zijn ontstaan.
Andere attributen verwijzen naar details uit zijn levensverhaal : zijn wandelstok, een schrijfplankje, een drinknap, een steen.
De ‘appel is een latere toevoeging.